Trend ZK hiện tại đang là từ khóa hot nhất trên thị trường tiền điện tử những ngày gần đây, khi chứng khiến nhiều đồng coin thuộc nhóm ZK đã tăng trưởng 50% – 100% chỉ sau vài ngày. Nhưng cụ thể “trend ZK” là gì? Tại sao nó lại thu hút được sự quan tâm mạnh mẽ khi đã xây dựng được một thời gian này? Liệu xu hướng ZK có kéo dài, hay chỉ là “chớp nhoáng”? Đâu là những đồng coin hệ ZK tốt nhất? Hãy cùng DAUTU.IO đi tìm hiểu về “trend ZK’ thông qua những chia sẻ ở nội dung bài viết dưới đây nhé.
Nội dung
ZK là gì?
ZK là viết tắt của Zero-Knowledge Proof (ZKP) – một công nghệ mật mã học, giúp một bên có thể chứng minh với bên khác (người xác minh) rằng họ biết một giá trị x, mà không cần tiết lộ bất kỳ thông tin nào ngoài thực tế là họ biết giá trị x..
Ví dụ đơn giản để giúp bạn có thể hình dung về cách Zero-Knowledge (ZKP) hoạt động:
- A vào cửa hàng bán rượu và mua rượu, người bán hàng đòi xem chứng CMND của A để xem cậu ấy có đủ tuổi để mua rượu không.
- A nói: “Tôi có thể chứng minh rằng tôi trên 18 tuổi, nhưng tôi sẽ không cho bạn xem CMND của tôi”.
Rồi bằng cách nào đó, A đã chứng minh được mình trên 18 tuổi mà không cần đưa CMND của mình cho người bán rượu.
Nhìn chung, ZKP cung cấp cả sự linh hoạt và sự lựa chọn cho người dùng muốn có quyền kiểm soát và tự do đối với thông tin của họ. Nếu chúng ta kết hợp cả công nghệ blockchain và ZKP, sẽ có nhiều trường hợp sử dụng được thảo luận.
Trong thị trường tiền điện tử, ZK-Rollups là một trong những ứng dụng lớn nhất của công nghệ ZKP đóng vai trò một giải pháp mở rộng Layer 2 nhằm cải thiện một số vấn đề tắc nghẽn blockchain hiện nay, nhất là Ethereum. ZK-Rollups sẽ tổng hợp lượng lớn dữ liệu giao dịch trên Ethereum thành từng lô và xử lý off-chain rồi đẩy kết quả cuối cùng on-chain.
Như vậy giúp tăng tốc độ giao dịch, giảm phí gas và tối ưu hóa độ hiệu quả của ứng dụng. Đây cũng là giải pháp được Vitalik Buterin tin rằng sẽ đánh bại Optimistic Rollups và trở thành tương lai dài hạn dành cho Ethereum.
Tại sao ZK lại được chú ý nhiều như thế?
Vậy thì việc phát triển công nghệ này đã đạt đến giai đoạn nào? Thực ra, công nghệ ZK khá phức tạp nên dù có từ nhiều năm trước, thì hiện tại nó vẫn đang ở trong giai đoạn sơ khai. Điều này chứng tỏ rằng trend ZK chưa thực sự mạnh ở giai đoạn này, nhưng nó không phải là trend bị thổi phồng. ZK có tiềm năng để phát triển trong tương lai, và chỉ cần có cơ hội hay bất cứ thông tin tích cực nào, thì những dự án ZK vẫn có thể tăng giá mạnh mẽ bùng nổ.
Nhựng cụ thể chất xúc tác nào đã khiến ZK trỗi dậy gần đây? Cơn sốt vừa rồi được lý giải bởi 3 lý do sau:
- Kế hoạch phát hành token từ 2 Layer-2 lớn là zkSync và Starknet, được cộng đồng rất mong đợi.
- Bên cạnh đó, công nghệ zkEVM của Polygon cũng đang tích cực phát triển và dự kiến triển khai trong thời gian tới.
- Bài đăng của CZ về việc áp dụng zk-SNARK cho hệ thống xác thực Binance PoR.
Improving transparency is an on-going effort. This new system PoR with zk-SNARK is @VitalikButerin's idea (or suggestion). We implemented it now. Keep building. https://t.co/ijVVeF7KQl
— CZ ???? BNB (@cz_binance) February 10, 2023
Top các đồng coin hệ ZK tiềm năng nhất 2025
Như mình đã nói ở trên, trend ZK mặc dù được hưởng lợi từ thông tin Binance triển khái zk-SNARK. Nhưng đó không phải là nhất thời, nhất là khi ZK đã chứng minh được tầm quan trọng của nó, và nhiều nền tảng lớn đang sử dụng công nghệ này. Chính vì vậy, các bạn có thể tham khảo một số dự án có liên quan đến ZK, bao gồm:
Ngoài cách phân loại như ở hình trên, thì chúng mình sẽ phân loại thành 2 dạng: đã phát hành token & chưa phát hành token
Nhóm dự án hệ ZK đã phát hành token
Đây là những dự án/đồng coin đang sử dụng ZK-Rollup, và đã phát hành token, được list trên một số sàn giao dịch nên bạn có thể mua và giao dịch chúng dễ dàng:
Mina Protocol (MINA)
Mina được biết đến là blockchain dung lượng nhẹ nhất thế giới (chỉ 22KB so với kích thước trung bình khoảng 300GB+), và hiện đang áp dụng kết hợp zk-SNARKs kết hợp cơ chế Proof-of-Stake nên có khả năng mở rộng tốt. Ngoài ra, blockchain này được đầu tư bởi các quỹ lớn như Polychain Capital, Coinbase,…
Hơn 90% tổng cung của MINA được stake, đã trả gần hết token cho backers và core contributors (45% tokenomic) và đợt unlock tiếp theo vào năm 2024 nên trong 2023 sẽ không đối diện áp lực bán mạnh. Chất xúc tác sắp tới có thể kể đến là:
- Triển khai chương trình thu hút nhà phát triển nhằm mở rộng hệ sinh thái.
- Phát hành zkBRIDGE đến Ethereum (Q1/2023) và zkOracles (Q2/2023).
Loopring (LRC)
LNền tảng Loopring là một giao thức trao đổi và thanh toán phi tập trung mã nguồn mở. Loopring được xây dựng trên chuỗi khối Ethereum và sử dụng ZK-Rollups để cung cấp các giao dịch nhanh chóng, phí thấp cho người dùng. Nhu cầu của DEX đang ngày càng lớn, chính vì vậy, LRC là đồng coin hệ ZK có thể được hưởng lợi từ cả 2 xu hướng – DEX và ZK.
Thời gian vừa qua, người dùng nền tảng đang được duy trì tốt và trong xu hướng tăng. Sắp tới LRC Staking cũng sẽ được triển khai trên Loorpring L2 và đây là tin tốt cho việc giảm cung cũng như đảm bảo vận hành dự án.
Immutable X (IMX)
Immutable X (IMX) là một giải pháp mở rộng layer2 tích hợp công nghệ zk-Rollups từ Starkware và được thiết kế tối ưu hóa giao dịch NFT. Nhiều dự án Web3, game đã và đang xây dựng trên hệ sinh thái IMX, có thể kể đến như Illuvium Universe, Kongregate,… và Immutable X cũng là chợ NFT của GameStop – một studio Game rất nổi tiếng hiện nay.
Tổng cung của IMX hiện tại là 2 tỷ token. Token sẽ unlock vẫn còn khá nhiều nên đây cũng là điểm bạn cần lưu ý. Một trong những nâng cấp lớn tiếp theo để giúp IMX trở thành một trong những đồng coin hệ ZK tiềm năng là việc hợp tác với StarkNet phát hành nền tảng Cross-Rollup NFT Liquidity.
Polygon (MATIC)
Polygon là một giải pháp Layer2 của Ethereum nổi tiếng nhất hiện nay, với TVL đứng thứ 2 trong số các Layer 2 Ethereum. Các mảnh ghép DeFi trên Polygon cũng đã gần như hoàn thiện với hơn 300 nền tảng khác nhau như Uniswap, Aave, Gamma Strategies, Gains Network,… Với tốc độ giao dịch nhanh và phí gas rẻ, mảng NFT trên Polygon phát triển tích cực, nhiều dự án lớn bên Solana như DeGods hay y00ts đã chuyển sang Layer này. Ngoài ra, nhiều thương hiệu nổi tiếng như Starbucks, Meta, Disney, Reddit,… cũng chọn Polygon cho các dịch vụ blockchain.
Token phân bổ cho các quỹ đầu tư đã được unlock 100% vào đầu năm nay nên khả năng cao không có nguồn cung lớn nào sắp tới. Chất xúc tác mạnh mẽ được mọi người mong chờ cho Polygon đó chính là công nghệ zkEVM dự kiến được mainnet năm 2023 (Q1 hoặc Q2). Đây là sự kết hợp các đặc điểm nổi bật từ ZK và sự dễ dàng mở rộng và tích hợp sang các hệ sinh thái EVM.
dYdX (DYDX)
DYDX là một sàn DEX, tập trung vào giao dịch ký quỹ, sử dụng Zk-Rollup trên trên blockchain StarkEx để cho phép mọi người giao dịch các token ERC20 với đòn bẩy lên tới 10 lần. Nhóm DYDX bao gồm các kỹ sư và nhà giao dịch tài chính giàu kinh nghiệm đang cố gắng xây dựng trải nghiệm giao dịch ký quỹ mạnh mẽ và thân thiện với người dùng nhất có thể.
DYDX giúp giao dịch ký quỹ trở nên dễ dàng, với tất cả các lợi ích đi kèm với các sàn giao dịch phi tập trung. Với DYDX, bạn có thể giao dịch trực tiếp từ ví của mình và tất cả các giao dịch được giải quyết trên blockchain Ethereum. DYDX tận dụng bằng chứng STARK của StarkWare về tính toàn vẹn của dữ liệu để đảm bảo rằng đó là một DEX hoàn toàn không giam giữ.
Hiện tại, DYDX được biết đến là một trong những sàn DeX nổi tiếng nhất hiện nay. Thế nên, giống như Loopring, dYdX sẽ được hưởng lợi từ cả 2 xu hướng của thị trường là DEX và ZK. Chính vì thế, đây chắn chắn sẽ là một đồng coin hệ ZK bạn nên cho vào danh sách quan tâm.
Dusk Network (DUSK)
Dusk Network là Blockchain riêng tư cho các ứng dụng tài chính. Một tiêu chuẩn mới về tuân thủ, kiểm soát và cộng tác. Sứ mệnh của Dusk Network là cho phép mọi doanh nghiệp quy mô hợp tác trên quy mô lớn, đáp ứng các yêu cầu tuân thủ và đảm bảo rằng dữ liệu cá nhân và giao dịch vẫn được bảo mật.
Dusk Network ứng dụng hệ thống ZK Proof (ZKP) được gọi là PlonKup nhằm mục đích bảo vệ dữ liệu. Đối tượng khách hàng hướng đến chủ yếu là doanh nghiệp và cá nhân có nhu cầu lưu trữ dữ liệu. Được biết, dự án sắp tổ chức Incentivized Testnet giai đoạn 2/3 (Q1/2023) để chuẩn bị cho phiên bản mainnet cuối cùng nên vẫn tiếp tục khả năng phát triển trong tương lai.
MUTE (MUTE)
Mute sẽ là một sàn giao dịch phi tập trung sử dụng mật mã không có kiến thức để cho phép các giao dịch nhanh chóng, riêng tư giữa những người dùng. Mute chỉ mới xuất hiện từ tháng 3 năm 2021 nhưng đã tạo được tên tuổi trong giới ZK-Rollup.
MUTE đang chạy thử nghiệm trên zkSync 2.0 testnet và cũng sẽ sớm ra mắt mainnet cùng thời điểm với zkSync 2.0. Với việc sở hữu vốn hóa nhỏ kết hợp đã phát hành hết token nên đây là một trong những đồng coin hệ ZK có mức tăng tốt nhất (~x3) trong sóng vừa rồi.
Syscoin (SYS)
Syscoin là blockchain layer1 cung cấp các dịch vụ blockchain như bảo mật phát hành token, DEX, giấy chứng nhận kỹ thuật số,… với cơ chế đồng thuận PoW kết hợp Merge Mining. Nó cũng được biết đến là nơi mà những người khai thác có thể khai thác đồng thời cả Bitcoin và Syscoin, một khái niệm còn được gọi là khai thác hợp nhất. Bản thân Syscoin có thể được đặt cược để kiếm phần thưởng và trong tương lai, người dùng rất có thể sẽ cần Syscoin để trả phí giao dịch.
Một yếu tố thú vị khác của Syscoin là ZK-Rollups của nó. Bằng cách sử dụng ZK, Syscoin sẽ có thể xử lý nhiều giao dịch hơn trên mạng và cung cấp khả năng tương tác tốt hơn với các mạng khác. Kết hợp Syscoin và ZK-Rollups làm cho Syscoin trở thành một dự án rất độc đáo. Theo như lộ trình phát triển, Layer 2 rollups Syscoin – Rollux – sắp được mainnet trong năm nay sau khi đã trải qua nhiều lần thử nghiệm.
Nhóm dự án hệ ZK CHƯA phát hành token
Ngoài những cái tên bên trên, thì còn nhiều dự án đang ứng dụng ZK-rollup, nhưng hiện tại vẫn chưa có kế hoạch phát hành token. Nhưng bạn lưu ý, đại đa số chúng là những nền tảng hiện đang được đánh giá rất cao, và dự kiên sẽ ra mắt token trong năm nay. Vì vậy, hãy luôn theo dõi thông tin về các nền tảng này, vì khi token của chúng được ra mắt và list, chắc chắn sẽ là một động lực mạnh cho các đồng coin hệ ZK bay một lần nữa.
zkSync
zkSync là Layer 2 Ethereum sử dụng công nghệ zk-Rollups, và nó đã được đầu tư hơn $450 triệu từ các quỹ đầu tư lớn trên thị trường như a16z, Dragonfly, Lightspeed,… Hiện tại, có khoảng 150 dự án đang được xây dựng trên zkSync và phần lớn vẫn ở giai đoạn Beta hoặc Pre-mainnet.
Bước tiến lớn tiếp theo dành cho zkSync chính là việc mainnet zkSync 2.0 với nhiều tính năng mới và phát hành token trong năm nay.
Starknet
Starknet cũng là một sản phẩm Layer2 của Ethereum được phát triển bởi StarkWare áp dụng công nghệ zk-Rollups. Trước đó, nó đã gọi vốn thành công hơn $285 triệu từ nhiều quỹ đầu tư có tiếng như Paradigm, Sequoia, Ethereum Foundation, Pantera,…
Dự án này đã deploy token $STRK vào tháng 11/2022 nhưng chưa mở bán công khai ($STRK hiện tại chưa lưu hành ngoài thị trường nên mọi người cẩn thận kẻo mua phải token scam nhé). Dự kiến, token STRK sẽ chính thức phát hành năm 2023 và đây có thể là cú hích cho hệ sinh thái này.
Scroll
Không như StarkNet và zkSync, Scroll là một phiên bản Layer2 zkRollup dựa trên công nghệ zkEVM đã đượ định giá.8 tỷ USD, xếp hạng 4 so với các Layer2 khác. Hiện tại, Scroll vẫn đang trong giai đoạn testnet và nhiều khả năng sẽ airdrop token sau khi mainnet. Bạn có thể tìm các thông tin về airdrop của Scroll để tham gia nhé.
Aztec
Aztec là giao thức cung cấp tính riêng tư và độ bảo mật cho các dAPP trên Ethereum thông qua ZKP. Hiện tại, nó đang phát triển sản phẩm zk.money – một nền tảng che dữ liệu giao dịch (Gửi và nhận token ẩn danh cũng như không công khai thông tin giao dịch). Aztec nhận sự đầu tư $100 triệu từ vòng Series B dẫn dắt bởi quỹ a16z. Hiện tại, Aztec chưa có kế hoạch phát hành token, nhưng nó là một dự án hệ ZK rất tiềm năng và có cơ hội trở thành khoản đầu tư hấp dẫn đối với nhiều người.
zkBNB
zkBNB là giải pháp mở rộng sử dụng công nghệ Zero-knowledge proof được xây dựng như một Layer 2 của BNB Chain. Thông qua zkBNB, người dùng sử dụng BNB Chain sẽ được trải nghiệm sự mượt mà và cải thiện đáng kể tốc độ giao dịch.zkBNB được dẫn đầu phát triển bởi CZ, và hiện tại BNB Smart Chain đang xây dựng Layer2 cho hệ sinh thái của mình sử dụng công nghệ ZK.
zkBNB hiện đang trong giai đoạn testnet và chưa có nhiều thông tin về các dAPPs sẽ phát hành nhưng có thể tập trung chủ yếu vào GameFi và NFT. Dự kiến nó sẽ mainnet vào Q1/2023 và sự kiện này có thể thu hút các nhà đầu tư về “trend ZK”, vì vậy bạn hãy theo dõi thật sát để có được động thái mới nhất nhé.
TÓM LẠI:
Năm 2023 công nghệ ZK sẽ được áp dụng rộng rãi hơn với sự ra mắt các cải tiến mình đã đề cập bên trên. Đợt tăng trưởng vừa rồi nhiều khả năng sóng đầu bởi xuất phát từ truyền thông, nhưng không vì thế mà coi trend ZK là trend nhất thời. Thời điểm này, bạn có thể dành thời gian nghiên cứu sâu hơn về ZK cũng như top các đồng coin hệ ZK mình gợi ý bên trên, để chuẩn bị cho một đợt bùng nổ thực sự sắp tới.
DAUTU.IO
