Các sàn giao dịch phi tập trung, còn được gọi là DEX, là thị trường ngang hàng, nơi các nhà giao dịch tiền điện tử thực hiện giao dịch trực tiếp mà không cần chuyển giao việc quản lý tiền của họ cho người trung gian hoặc người giám sát. Các giao dịch này được tạo thuận lợi thông qua việc sử dụng các thỏa thuận tự thực hiện được viết bằng code được gọi là hợp đồng thông minh.
Nội dung
Sàn DEX là gì?
Khái niệm/định nghĩa sàn DEX là gì?
DEX được tạo ra để loại bỏ sự giám sát của bất kỳ cơ quan có thẩm quyền nào nhưng giao dịch vẫn được diễn ra một cách chính xác, minh bạch và không cần sự tin cậy. Các sàn giao dịch phi tập trung DEX cho phép giao dịch ngang hàng (Peer-to-peer – P2P) tiền điện tử.
Peer-to-peer đề cập đến một thị trường liên kết người mua và người bán tiền điện tử. Thị trường này thường không bị giám sát, có nghĩa là người dùng giữ quyền kiểm soát các khóa riêng tư trong ví của họ. Khóa riêng tư là một loại mã hóa nâng cao cho phép người dùng truy cập vào tiền điện tử của họ. Người dùng có thể truy cập ngay vào số dư tiền điện tử của họ sau khi đăng nhập vào DEX bằng khóa cá nhân của họ. Họ sẽ không bị yêu cầu cung cấp bất kỳ thông tin cá nhân nào như tên và địa chỉ, điều này rất tốt cho những cá nhân yêu thích sự riêng tư.
Những đổi mới giải quyết các vấn đề liên quan đến thanh khoản như các nhà tạo lập thị trường tự động đã giúp thu hút người dùng vào không gian tài chính phi tập trung (DeFi) và đóng góp phần lớn vào sự tăng trưởng của nó. Các trình tổng hợp DEX và tiện ích mở rộng ví đã thúc đẩy sự phát triển của các nền tảng phi tập trung bằng cách tối ưu hóa giá token, phí hoán đổi và trượt giá, tất cả đồng thời cung cấp tỷ lệ tốt hơn cho người dùng.
Sự khác nhau giữa sàn DEX và CEX là gì?
DEX là sàn giao dịch phi tập trung còn CEX là sàn giao dịch tập trung (viết tắt của từ Centralized Exchange).
Chúng ta cùng so sánh sự khác biệt giữa sàn DEX và CEX qua bảng so sánh dưới đây:
Đặc điểm so sánh | Sàn DEX | Sàn CEX |
Ví dụ | Uniswap, Sushiswap, 1inch, dYdx, Pancakeswap | Binance, Kucoin, FTX, Kraken, Coinbase... |
Khái niệm | Sàn giao dịch phi tập trung, một nền tảng để trao đổi tiền điện tử dựa trên chức năng được lập trình trên blockchain (tức là trong các hợp đồng thông minh). Giao dịch ngang hàng hoặc giữa các nhóm thanh khoản. | Sàn giao dịch tập trung, một nền tảng giao dịch tiền ảo được điều hành bởi một công ty sở hữu nó theo cách thức tập trung. |
Token được niêm yết | Ít hơn do vẫn còn mới nhưng khâu kiểm duyệt tự động nên các token muốn niêm yết trên sàn này dễ dàng hơn | Nhiều hơn, các token thường được kiểm duyệt trước khi được lên sàn |
Tính thanh khoản | Ít hơn vì vẫn chưa nhiều người dùng | Nhiều hơn do lượng người dùng lớn |
Các loại hình đầu tư | Vẫn còn ít nhưng sau này sẽ phát triển thêm | Rất đa dạng như đòn bẩy, future, giao ngay, vay/cho vay, đặt lệnh limit... |
Phí và hoa hồng | Phí giao dịch sẽ phụ thuộc vào thị trường, lúc cao lúc thấp | Phí và hoa hồng thường do sàn đặt ra và mọi người phải tuân theo |
Quy trình xác minh KYC | Không cần qua xác minh | Phải trải qua quá trình xác minh danh tính |
Quyền sở hữu tài sản | Người dùng sẽ là chủ sở hữu thực sự, ít gặp sự cố | Sàn giao dịch là chủ sở hữu thực sự, nếu bị hack thì người dùng khả năng cao sẽ không được bồi thường |
Thao tác sử dụng | Khó hơn | Dễ hơn |
Rủi ro gặp phải | Có khả năng xuất hiện những token được giao dịch với mục đích lừa đảo người dùng, kiểu coin rác | Có khả năng bị hack và dẫn tới mất tài sản của người dùng |
Bảo mật | Cao hơn và khó bị hack | Thấp hơn và dễ bị tấn công |
Sàn DEX hoạt động như thế nào?
Các sàn giao dịch phi tập trung được xây dựng trên công nghệ blockchain hỗ trợ các hợp đồng thông minh (Smart contract). Người dùng giữ quyền quản lý tiền của họ, nên mọi giao dịch đều phải chịu phí giao dịch. Về bản chất, các nhà giao dịch tương tác với các hợp đồng thông minh trên blockchain để sử dụng DEX.
Có 3 loại sàn giao dịch phi tập trung DEX chính:
-
Automated market makers (Nhà tạo lập thị trường tự động)
-
Order books DEXs (Sổ đặt hàng DEX)
-
DEX aggregators (Trình tổng hợp DEX)
Các sàn DEX dựa trên các hợp đồng thông minh để cho phép các nhà giao dịch thực hiện các lệnh mà không cần một bên trung gian. Mặt khác, các sàn giao dịch tập trung được quản lý bởi một tổ chức tập trung chẳng hạn như ngân hàng có liên quan đến các dịch vụ tài chính nhằm kiếm lợi nhuận.
Các sàn giao dịch phi tập trung DEX phổ biến nhất hiện nay được xây dựng trên blockchain của Ethereum.
Sàn Automated market makers (AMM) DEX là gì?
Một hệ thống tạo thị trường tự động (AMM) dựa trên các hợp đồng thông minh đã được tạo ra để giải quyết vấn đề thanh khoản. Việc tạo ra các sàn giao dịch này một phần đến từ nguồn cảm hứng bắt nguồn từ bài báo của đồng sáng lập Ethereum về các sàn giao dịch phi tập trung, mô tả cách thực hiện các giao dịch trên blockchain bằng cách sử dụng các hợp đồng nắm giữ token.
Thay vì khớp lệnh mua và lệnh bán, các hợp đồng thông minh của các sàn DEX này sử dụng nhóm tài sản được tài trợ trước được gọi là nhóm thanh khoản (Liquidity Pools).
Ví dụ của các sàn DEX AMM đó là Uniswap hay Sushiswap.
Với AMM, tài sản được định giá bằng việc tính toán theo công thức chứ không phải sổ lệnh do người dùng đặt ra. Giả sử hiện tại chúng ta đang đặt lệnh mua giá 10, bán giá 12 và khi có người khác đặt lệnh khớp với lệnh của chúng ta thì giao dịch mới được thực hiện.
Còn với AMM thì không phải như vậy, giá mua và giá bán bằng nhau, khi có người đặt lệnh mua/bán thì lệnh sẽ được khớp ngay lập tức sau đó điều chỉnh lại giá của cặp coin theo thuật toán.
Ví dụ: trong một Liquidity Pool (nhóm thanh khoản) hiện có 2000 đồng USDC và 2000 đồng DAI. Có người đưa vào đó 200 đồng DAI và muốn rút về 200 đồng USDC. Vậy thì sau khi khớp lệnh thì USDC còn 1800 đồng, DAI lại tăng lên 2200 đồng. Tỷ lệ giờ là 1800 USDC/2200DAI, tức là muốn rút 180 đồng USDC thì cần có 220 đồng DAI bù vào. Điều này đồng nghĩa giá trị của đồng USDC đã tăng lên.
Cung cấp thanh khoản cho Liquidity Pool tương tự như việc bỏ $ vào ngân hàng và đợi nó sinh lãi, lãi qua các nhóm này thường cao hơn gửi tiết kiệm ngân hàng tuy nhiên rủi ro cũng sẽ cao hơn nếu đồng tiền bị trượt giá.
Sàn Order books DEXs là gì?
Lệnh mua biểu thị rằng một nhà giao dịch sẵn sàng mua hoặc đặt giá cho một tài sản ở một mức giá cụ thể, trong khi các lệnh bán cho biết rằng một nhà giao dịch đã sẵn sàng bán hoặc hỏi một mức giá cụ thể cho tài sản đang được xem xét. Chênh lệch giữa các mức giá này xác định độ sâu của sổ đặt hàng và giá thị trường trên sàn giao dịch.
Order books DEX có hai loại:
- On-chain order books
- Off-chain order books
Các DEX sử dụng sổ lệnh thường giữ thông tin về lệnh mở On-chain, trong khi tiền của người dùng vẫn ở trong ví của họ. Các sàn giao dịch này có thể cho phép các nhà giao dịch tận dụng các vị thế của họ bằng cách sử dụng các khoản tiền được vay từ những người cho vay trên nền tảng của họ. Giao dịch đòn bẩy làm tăng tiềm năng kiếm tiền của giao dịch, nhưng nó cũng làm tăng rủi ro thanh lý vì nó nâng cao quy mô của vị thế với các khoản tiền đã vay, khoản tiền này phải được hoàn trả ngay cả khi nhà giao dịch thua cược.
Tuy nhiên, các nền tảng DEX giữ sổ lệnh của họ ngoài blockchain chỉ giải quyết các giao dịch trên blockchain để mang lại lợi ích của các sàn giao dịch tập trung cho các nhà giao dịch. Sử dụng sổ lệnh Off-chain giúp các sàn giao dịch giảm chi phí và tăng tốc độ để đảm bảo rằng các giao dịch được thực hiện ở mức giá mà người dùng mong muốn.
Để cung cấp các tùy chọn giao dịch đòn bẩy, các sàn giao dịch này cũng cho phép người dùng cho các nhà giao dịch khác vay tiền của họ. Các khoản tiền đã cho vay kiếm được lãi suất theo thời gian và được bảo đảm bởi cơ chế thanh lý của sàn giao dịch, đảm bảo người cho vay được thanh toán ngay cả khi các nhà giao dịch thua cược.
Điều quan trọng cần chỉ ra là các DEX đặt lệnh thường gặp vấn đề về thanh khoản. Vì về cơ bản họ đang cạnh tranh với các sàn giao dịch tập trung và phải chịu thêm phí vì những gì được trả để giao dịch On-chain, các nhà giao dịch thường gắn bó với các nền tảng tập trung. Trong khi các DEX có sổ đặt hàng Off-chain làm giảm các chi phí này, rủi ro liên quan đến hợp đồng thông minh lại phát sinh do cần phải gửi tiền vào đó.
Sàn DEX aggregators là gì?
Các DEX aggregators sử dụng một số giao thức và cơ chế khác nhau để giải quyết các vấn đề liên quan đến tính thanh khoản. Các nền tảng này về cơ bản tổng hợp thanh khoản từ một số DEX để giảm thiểu trượt giá trên các đơn đặt hàng lớn, tối ưu hóa phí hoán đổi và giá token, cung cấp cho nhà giao dịch mức giá tốt nhất có thể trong thời gian ngắn nhất có thể.
Bảo vệ người dùng khỏi tác động của giá cả và giảm khả năng giao dịch không thành công là hai mục tiêu quan trọng khác của các DEX aggregators. Một số DEX aggregators cũng sử dụng tính thanh khoản từ các nền tảng tập trung để cung cấp cho người dùng trải nghiệm tốt hơn, trong khi vẫn không bị quản lý bằng cách tận dụng tích hợp với các sàn giao dịch tập trung cụ thể.
Cách sử dụng sàn giao dịch phi tập trung DEX
Việc sử dụng sàn giao dịch phi tập trung không liên quan đến quá trình đăng ký, vì bạn thậm chí không cần địa chỉ email để tương tác với các nền tảng này. Thay vào đó, các nhà giao dịch sẽ cần một chiếc ví tương thích với các hợp đồng thông minh trên mạng của sàn giao dịch. Bất kỳ ai có điện thoại thông minh và kết nối internet đều có thể hưởng lợi từ các dịch vụ tài chính do DEX cung cấp.
♥ Bước 1: Để sử dụng DEX, bước đầu tiên là quyết định network mà người dùng muốn sử dụng, vì mỗi giao dịch sẽ phải chịu phí giao dịch. (Ví dụ Uniswap, Sushiswap).
♥ Bước 2: Việc tiếp theo là chọn một ví tương thích với mạng đã chọn và nạp tiền bằng token gốc của nó. Token gốc là token được sử dụng để thanh toán phí giao dịch trong một mạng cụ thể. (ví dụ token của Uniswap là UNI, Sushiswap là SUSHI).
Tiện ích mở rộng ví cho phép người dùng truy cập tiền của họ trực tiếp trong trình duyệt của họ, giúp dễ dàng tương tác với các ứng dụng phi tập trung (DApps) như DEX. Chúng được cài đặt giống như bất kỳ tiện ích mở rộng nào khác và yêu cầu người dùng nhập ví hiện có thông qua cụm từ hạt giống hoặc khóa riêng tư hoặc tạo một ví mới. Bảo mật được thực thi hơn nữa thông qua bảo vệ bằng mật khẩu.
Các ví này cũng có thể có các ứng dụng di động để các nhà giao dịch có thể sử dụng các giao thức DeFi khi đang di chuyển, vì chúng đi kèm với các trình duyệt tích hợp sẵn sàng tương tác với các mạng hợp đồng thông minh. Người dùng có thể đồng bộ hóa ví giữa các thiết bị bằng cách nhập từ thiết bị này sang thiết bị khác.
♥ Bước 3: Sau khi chọn một ví, nó sẽ cần được cấp vốn bằng các token được sử dụng để thanh toán phí giao dịch trên mạng đã chọn. Các mã thông báo này phải được mua trên các sàn giao dịch tập trung và có thể dễ dàng nhận dạng thông qua biểu tượng mã mà họ sử dụng như ETH cho Ethereum. Sau khi mua token, người dùng chỉ cần rút chúng về ví mà họ kiểm soát.
Ưu điểm của việc sử dụng sàn DEX là gì?
Một vài lợi thế chính khi sử dụng sàn giao dịch phi tập trung DEX đó là:
-
Tính khả dụng của token trên sàn DEX: Các sàn giao dịch phi tập trung có thể bao gồm bất kỳ token nào được đúc trên blockchain, có nghĩa là các dự án mới có thể sẽ được liệt kê trên các sàn giao dịch này trước khi được niêm yết trên các sàn CEX.
-
Ẩn danh: người dùng không cần phải trải qua quy trình nhận dạng tiêu chuẩn KYC bao gồm thông tin cá nhân, ảnh chụp CMT/CCCD hay bất kỳ giấy tờ pháp lý nào. Việc này giúp DEX thu hút một lượng lớn những người không muốn bị lộ danh tính.
-
Giảm rủi ro bảo mật: các sàn giao dịch này không kiểm soát tiền của người dùng mà người dùng sẽ tự bảo vệ tiền của họ và họ có thể tương tác với sàn giao dịch khi họ muốn làm như vậy. Nếu nền tảng bị tấn công, chỉ các nhà cung cấp thanh khoản mới có thể gặp rủi ro.
-
Không có trung gian: đó là lý tưởng mà công nghệ blockchain được tạo ra, nghĩa là không có một bên thứ 3 nào có quyền nắm giữ tài sản của bạn.
-
Không có chuyện bị cơ quan pháp lý đóng băng tài sản: nhờ vào công nghệ blockchain mà không có một cơ quan pháp lý nào có thể quản lý tài sản mà bạn đang nắm giữ.
Nhược điểm của việc sử dụng sàn DEX là gì?
Sau đây là một số nhược điểm của sàn DEX:
-
Phí giao dịch có thể tăng rất cao: Vì các sàn DEX hiện nay chủ yếu xây dựng trên blockchain của Ethereum với phí gas cao nên giao dịch trên các sàn giao dịch phi tập trung có thể tốn kém khi số lượng giao dịch tăng đột biến.
-
Các tùy chọn giao dịch còn hạn chế: ví dụ như giao dịch ký quỹ hoặc lựa chọn chế độ đặt hàng…
-
Khó sử dụng với người mới: có khá nhiều bước mà người dùng phải thực hiện và hiểu về nó trước khi có thể tiến hành giao dịch trên sàn DEX.
-
Nhiều coin rác: vì các token được niêm yết trên DEX không được kiểm duyệt nên có nhiều coin rác bị đội lái đẩy giá lên cao sau đó bán phá giá để kiếm tiền từ nhà đầu tư.
-
Vấn đề về thanh khoản: có nhiều trường hợp khi đồng tiền được cung cấp để tạo ra thanh khoản tăng giá đột biến khiến nhiều người muốn rút về và làm cho đồng tiền cùng cặp bị trượt giá.
-
Bị lợi dụng cho các giao dịch phi pháp: vì sàn giao dịch phi tập trung DEX cho phép người dùng ẩn danh nên sẽ là nơi bị các tổ chức phi pháp lợi dụng.
♦ Sàn DEX là sàn giao dịch phi tập trung, viết tắt của từ Decentralized Exchanges
♦ Sàn DEX có ưu điểm là bảo mật hơn so với sàn giao dịch tập trung nhưng lại không phản ánh đúng nhu cầu mua/bán của nhà đầu tư.
♦ Sàn DEX cho phép người dùng tự quản lý tài sản của mình thay vì bởi một bên thứ 3
♦ Sàn DEX được chia thành các loại như Automated market makers (AMM), Order books DEXs và DEX aggregators trong đó AMM là phổ biến hơn cả.
♦ Các sàn DEX hiện nay phần lớn là được xây dựng trên blockchain của Ethereum nên phí gas có những lúc tăng rất cao.
♦ Ví dụ các sàn DEX hiện nay được nhiều người sử dụng đó là: Uniswap, Pancakeswap, dYdX, 1inch Exchange, Sushiswap…
♦ Sàn DEX chỉ phù hợp với những trader đã có kinh nghiệm vì cách sử dụng vẫn hơi phức tạp, những trader mới thì không nên dùng.
Qua đây, mong rằng bạn đã hiểu sàn DEX là gì cũng như ưu nhược điểm của hình thức giao dịch phi tập trung này. Nếu như bạn còn câu hỏi gì liên quan tới sàn DEX, hãy để lại comment để được giải đáp trong 24h.